ملک‌الشعراء مولانا بدخشی سمرقندیبدخشی تخلص شاعر سده ۹ق/۱۵م در سرزمين خراسان قديم است. با آنكه اين شاعر در عصر خويش از شاعران برجسته درباري به شمار مى‌رفته، و از احترام ويژه‌اي برخوردار بوده‌اند، درباره زندگى آن اطلاعات دقيق و جامعى در دست نيست. ۱ - اجمال زندگیبرخی از معاصران نام او را محمد دانسته‌اند. [۱]
خیام پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ج۱، ص۱۲۵، تهران، ۱۳۷۲ش.
[۲]
مدرس، محمدعلی، ریحانهالادب، تبریز، ۱۳۴۶ش.
که مورد تردید است، زیرا در هیچ یک از تذکره‌های معتبر فارسی او را بدین نام نخوانده‌اند. ملا بدخشی در شهر سمرقند می‌زیست و در دربار الغ‌بیگ کورگان (۷۹۶-۸۵۳ق/۱۳۹۴-۱۴۴۹م) حاضر می‌شد و قصیده‌هایی در مدح او می‌سرود. الغ‌بیگ نیز به او التفات داشت و بزرگان و شاعران سمرقند او را در سخنوری استاد می‌دانستند. [۳]
دولتشاه سمرقندی، تذکرهالشعراء، ج۱، ص۳۱۶، به کوشش محمد رمضانی، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۴]
غیاث‌الدین خواندمیر، حبیب‌السیر، ج۴، ص۳۸، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۵۳ش.
[۵]
علیشیر نوایی، مجالس النفائس، ج۱، ص۱۹، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۲۳ش.
[۶]
زنوزی، محمدحسن، ریاض الجنه، ج۲، ص۸۴، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
[۷]
احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، ج۱، ص۳۱۹، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
[۸]
واله داغستانی، علیقلی، ج۱، ص۲، ریاض‌الشعراء، میکروفیلم کتابخانه ملی ملک، شم ۴۳۰۱.
[۹]
آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، ج۱، ص۳۴۲، بمبئی، ۱۲۷۷ق.
[۱۰]
هدایت، محمود، گلزار جاویدان، ج۱، ص۱۹۷، تهران، ۱۳۵۳ش.
[۱۱]
Iranica، ج۳، ص۳۶۲.
۲ - استادی بدخشیاوحدی ضمن تأکید بر استادی بدخشی در «جمیع مراتب سخن»، او را در قصیده‌سرایی «از بی بدیلان زمان» می‌خواند و به قصیده‌ای با ردیف «آفتاب» به عنوان شاهدی بر توانایی و لطف طبع شاعر استناد می‌جوید. [۱۲]
اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، عرفات‌العاشقین، ج۱، ص ۲۰۵، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴.
دیوان بدخشی را دیوانی مشهور، در دیار سمرقند دانسته‌اند. [۱۳]
دولتشاه سمرقندی، تذکرهالشعراء، ج۱، ص۳۱۶، به کوشش محمد رمضانی، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۱۴]
زنوزی، محمدحسن، ریاض الجنه، ج۲، ص۸۴، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
۳ - فهرست منابع(۱) آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، بمبئی، ۱۲۷۷ق. (۲) آقابزرگ تهرانی، الذریعه. (۳) احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م. (۴) اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، عرفات‌العاشقین، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴. (۵) غیاث‌الدین خواندمیر، حبیب‌السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۵۳ش. (۶) خیام پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، تهران، ۱۳۷۲ش. (۷) دولتشاه سمرقندی، تذکرهالشعراء، به کوشش محمد رمضانی، تهران، ۱۳۳۸ش. (۸) زنوزی، محمدحسن، ریاض الجنه، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز. (۹) علیشیر نوایی، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۲۳ش. (۱۰) لغت‌نامه دهخدا، مدرس، محمدعلی، ریحانهالادب، تبریز، ۱۳۴۶ش. (۱۱) واله داغستانی، علیقلی، ریاض‌الشعراء، میکروفیلم کتابخانه ملی ملک، شم ۴۳۰۱. (۱۲) هدایت، محمود، گلزار جاویدان، تهران، ۱۳۵۳ش. (۱۳) Iranica. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدخشی»، شماره۴۵۹۹. |